Viêm họng mãn tính tuy không nguy hiểm nhưng sẽ ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống của người bệnh. Việc bệnh này tái phát sẽ gây ra nhiều phiền toái cho việc điều trị. Trong Đông y có một vị thuốc chữa viêm họng mãn tính mà ít người biết đến, đó chính là kha tử. Theo y học cổ truyền, đây là một vị thuốc đặc biệt được sử dụng để chữa bệnh tiêu lỏng lâu ngày, tiêu chảy mãn tính và chữa ho mất tiếng hiệu quả. Trong bài viết hôm nay, chúng ta sẽ cùng tìm hiểu về kha tử và bài thuốc điều trị ho từ dược liệu này!
Tìm hiểu chung về kha tử
Tên thường gọi: Kha tử, chiêu liêu, kha lê lặc…
Mô tả: Cây kha tử hay cây chiêu liêu là một cây thuốc quý dạng cây gỗ cao 15 – 20m. Lá mọc đối, cuống ngắn. Hoa mọc ở đầu cành hoặc kẽ lá thành bông, tràng hoa màu trắng, có mùi thơm. Quả hình trứng, 2 đầu nhọn có 5 cạnh dọc. Đường kính 2,5 – 3cm; dài 3 – 5cm. Vỏ màu nâu nhạt. Hạch (hột) cứng chắc, thịt dày (khi khô chỉ còn 2 – 4mm), vị chua chát. Kha tử là cây ưa sáng khi trưởng thành, nhưng chịu bóng khi non.
Phân bố: Kha tử mọc nhiều ở rừng thưa, rừng thứ sinh. Ở huyện Vĩnh Cửu, kha tử phân bố chủ ở khu vực khu bảo tồn thiên nhiên văn hóa Đồng Nai, chủ yếu ở địa bàn ấp 2 và ấp 5, Chiến khu D thuộc xã Mã Đà.
Thu hái chế biến: Quả chín thu hái từ tháng 6 đến tháng 8, phơi nắng cho khô. Nên chọn quả già chín phơi khô, vỏ ngoài có màu vàng ngà, thịt chắc là tốt, loại trái non, ốp lép là xấu.
Theo kinh nghiệm Viện Đông y Việt Nam: Khi dùng Kha tử rửa sạch, để ráo nước, sao sơ, lúc bốc thuốc thang, giã dập, bỏ hạt dùng.
Tính vị: Đắng, say, se và tính ôn.
Quy kinh: Phế, đại trường.
Công dụng: Liễm phế chỉ khái, sáp tràng chỉ tả.
Các thành phần có trong kha tử
Trong thịt quả kha tử có: Tanin 51,3% gồm các axit: galic, egalic, luteolic, chebulinic có tác dụng kháng sinh trị nhiễm khuẩn (vi khuẩn, virus); các chất Chebutin, terchebin có tác dụng chống co thắt cơ trơn (trợ tim, chống ho, chống co thắt dạ dày, ruột…).
Quả kha tử có khoảng 30% chất làm săn da với các chất đặc trưng là các acid chebulinic, chebulagic; các tanin (20-40%) với các đặc trưng là acid elagic; glucogalin, senosid A(2), các men polyphenol oxidase, tanase; các đường glucose, arabinose, fructose và các acid amin…
Nhân quả chiêu liêu chứa 3-7% chất dầu màu vàng trong suốt, thuộc loại dầu bán khô. Trong đó thành phần chủ yếu là các acid palmatic, oleic và linoleic. Một hợp chất có hoạt tính chống ung thư là chebulanin cũng chiết được từ cây chiêu liêu.
Cách điều trị ho hiệu quả từ kha tử
Khi bị viêm họng hay khi vừa cảm thấy nuốt khó hoặc hơi đau ở họng khi nuốt thì phải trị ngay bằng cách: ngậm 1 quả kha tử, nuốt nước từ từ cho đến khi hết chất chát. Vài giờ sau nếu chưa cảm thấy hết khó chịu thì ngậm 1 quả nữa. Có thể gọt một miếng củ nghệ tươi bằng đầu ngón tay cái để ngậm như kha tử. Thường nên ngậm ngay khi cảm thấy họng nuốt khó. Chỉ cần ngậm 1 quả kha tử đã hết viêm họng. Nếu dùng thuốc trễ thì mỗi ngày ngậm 3 quả, ngậm 2 – 3 ngày thì viêm họng, ho khan tiếng, tắt tiếng đều khỏi.
Cách khác là với 8g kha tử kết hợp với 6g cam thảo, 10g cát cánh, đem sắc lấy nước uống hàng ngày. Dùng nhiều trong điều trị ho có đờm cho bé: nướng kha tử lên, sau đó thả vào cốc nước nóng có pha chút muối cho bé ngậm, rất hiệu quả. Ho lâu ngày: dùng kha tử, đảng sâm mỗi vị 4g sắc với 400ml, còn 1/2 chia uống 3 lần.
